Słynni Czesi i miejsca z nimi związane
Podczas wizyty w Republice Czeskiej warto zaplanować wędrówkę śladami najbardziej znanych czeskich osobistości.
Tomáš Baťa (1876 – 1932)
Szewc, przedsiębiorca i wizjoner. W 1894 roku Zlínie wraz ze swoją siostrą i bratem założyli firmę obuwniczą, która w ciągu kilku dziesięcioleci rozrosła się na cztery kontynenty, a dziś buty marki Bata można kupić w dziesiątkach miast na całym świecie.
Dla swoich robotników zbudował domki i zmienił w ten sposób infrastrukturę Zlína. Tak powstawały funkcjonalistyczne budowle i Zlín, który powoli zmieniał się w pełne zieleni miasto przemysłowe, przeżywał swój najwspanialszy okres. Funkcjonalizm Zlína oczarował także znanego na całym świecie architekta Le Corbusiera, który powiadał o nim, że jest on jednym z żywiołowych miejsc nowego świata.
O jego modelach i historii przemysłu obuwniczego dowiecie się więcej w muzeum obuwia w Zlínie.
Tomáš Baťa nie lekceważył również reklamy, a więc zlecił zbudowanie w Zlínie atelier filmowych, które niebawem, poza reklamami obuwniczymi, zaczęły zajmować się też filmami pełnometrażowymi. Dzięki temu dziś miasto Zlín może regularnie organizować festiwal filmowy.
Kolejnym wartościowym projektem jest Kanał Baty, który firma zbudowała po tragicznej śmierci swojego założyciela. Droga wodna nosi jego nazwisko i dziś wokół niej prowadzi piękna trasa rowerowa. Symbolem imperium Baty jest drapacz chmur w Zlínie, który według numeru domu nazywany jest „dwudziestką jedynką”.
Czy wiecie, że drapacz chmur Baty był swego czasu drugą co do wysokości budowlą w Europie?
Karel Čapek (1890 – 1938)
W całym swoim życiu odgrywał wiele ról – był dramatopisarzem, dramaturgiem, eseistą, publicystą, krytykiem literatury i sztuki, a także fotografował. Najbardziej znany jest jednak ze swojej powieści fantastycznonaukowej „Inwazja szczurów”, a także sztuki „Roboty Uniwersalne Rossuma”, w której po raz pierwszy użyto terminu „robot”. W swoich pracach ostrzegał przed nadużywaniem technologii bez ludzkiego dotyku.
Czy wiecie, że aż siedem razy był nominowany do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury?
Otto Wichterle (1913 – 1998)
Czeski chemik, najbardziej znany ze swojego wynalazku – nowoczesnych miękkich soczewek kontaktowych. Studiował na Politechnice Czeskiej w Pradze na Wydziale Chemicznym i Technologicznym, a następnie został tam wykładowcą oraz badaczem. W 1941 roku zapoczątkował produkcję pierwszego krajowego włókna syntetycznego – polikaprolaktamu, pod nazwą silon. Jest autorem lub współautorem aż 180 patentów.
Czy wiecie, że jego imieniem nazwano w 1993 roku asteroidę o numerze 3899?
Antonín Dvořák (1841 – 1904)
Kompozytor, często stosował rytmy muzyki ludowej Moraw i jego rodzinnej Bohemii. Talent Dvořáka objawił się we wczesnym etapie jego życia, w wieku sześciu lat grał już na skrzypcach. Liczne sukcesy Dvořáka sprawiły, że otrzymał on doktorat w Pradze i Cambridge, a także w konserwatorium praskim, gdzie wychował wielu znakomitych czeskich kompozytorów.
W 1892 roku przeniósł się na trzy lata do Stanów Zjednoczonych i tam skomponował w 1895 roku „IX Symfonię”, jedno ze swych najgłośniejszych dzieł. Wszystkie dziewięć oper Dvořáka miało na celu przekazanie czeskiego ducha narodowego. Największy sukces odniosła „Rusałka”.
Czy wiecie, że zagranie wszystkich utworów Dvořáka pod rząd zajęłoby trzy i pół dnia (85 godzin)?
Emil Škoda (1839 – 1900)
Studiował inżynierię w Pradze, a w 1866 roku został głównym inżynierem fabryki Ernst Fürst von Waldstein-Wartenberg w Pilźnie. Trzy lata później kupił to miejsce i zaczął je rozbudowywać, m.in. wybudował linię kolejową do fabryki. Jego zakłady rozwijały się w następnych latach, aby w roku 1899 przekształcić się w „Zakłady Škoda”, które z czasem stały się jedną z największych spółek w Europie i stworzyły podwaliny pod dzisiejsze przedsiębiorstwo „Škoda Transportation”.
Czy wiecie, że Škoda Auto pod względem całkowitego obrotu jest największą czeską firmą, największym czeskim eksporterem i jednym z najważniejszych pracodawców w Czechach?
Jaroslav Seifert (1901 – 1986)
Czechosłowacki pisarz, poeta i dziennikarz. W latach dwudziestych był uważany za czołowego przedstawiciela czechosłowackiej awangardy artystycznej. W 1967 roku otrzymał tytuł Artysty Narodowego. Przez kilka lat był oficjalnym przewodniczącym Związku Pisarzy Czechosłowackich (1968-70).
Seifert otrzymał w 1984 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury za całokształt twórczości. Za jego największe dzieła uważa się „Na falach radiotelegrafu” oraz „Kometa Halleya”.
Czy wiecie, że Czechy doczekały się tylko dwóch laureatów Nagrody Nobla: Jaroslava Heyrovskiego (chemia) oraz Jaroslava Seiferta (literatura)?
Miloš Forman (1932 – 2018)
Reżyser filmowy, scenarzysta i profesor, który do 1968 r. mieszkał i pracował głównie na terenie byłej Czechosłowacji. Stał się czołowym przedstawicielem tzw. czechosłowackiej nowej fali. Jego film „Pali się moja panno” był postrzegany zarówno przez filmowców, jak i władze w Czechosłowacji jako podgryzającą wschodnioeuropejski komunizm satyrę.
W 1975 roku zekranizował powieść Kena Kesey’a „Lot nad kukułczym gniazdem”. Film ten, jako drugi w historii, został nagrodzony aż pięcioma Oscarami w najważniejszych kategoriach (reżyser, aktor, aktorka, film, scenariusz).
Czy wiecie, że ostatnim filmem Formana były „Duchy Goi” z 2006 roku?
Václav Havel (1936 – 2011)
Czeski mąż stanu, pisarz i były dysydent, który był ostatnim prezydentem Czechosłowacji od 1989 r. do czasu jej rozpadu w 1992 r. Następnie wybrany został pierwszym prezydentem Republiki Czeskiej (1993-2003). Po uczestnictwie w Praskiej Wiośnie i znalezieniu się na czarnej liście stał się bardziej aktywny politycznie i pomógł założyć kilka inicjatyw dysydenckich, np. Kartę 77. Był wielokrotnie więziony za swoje antykomunistyczne przekonania.
Jego Forum Obywatelskie (OF) odegrało poważną rolę w aksamitnej rewolucji, która obaliła komunizm w Czechosłowacji w 1989 roku. Pod koniec prezydentury cieszył się ogromną popularnością zarówno w kraju, jak i za granicą. Był także pisarzem, znanym ze swoich sztuk, esejów i wspomnień.
Czy wiecie, że Václav Havel był przyjacielem Dalajlamy?
Milada Horáková (1901 – 1950)
Czeska polityk. Studiowała i ukończyła prawo na Uniwersytecie Karola w 1926 roku. Jej działalność polityczna skupiała się na roli kobiet w społeczeństwie, a także na zachowaniu demokratycznych instytucji Czechosłowacji.
W procesie pokazowym została skazana na karę śmierci pod sfingowanymi zarzutami spisku i szpiegostwa, a następnie powieszona. Była jedyną kobietą, która padła ofiarą mordu sądowego w okresie stalinizmu w Czechosłowacji.
Wyrok z jej procesu został unieważniony w 1968 roku, a w latach dziewięćdziesiątych została całkowicie zrehabilitowana i pośmiertnie otrzymała Order Tomáša Garrigue Masaryka I klasy. Stała się symbolem oporu przeciwko partii komunistycznej.
Czy wiecie, że imieniem Milady Horákovej nazwano w Pradze jedną z głównych ulic?
Martina Navrátilová (1956)
Czechosłowacka, a później także amerykańska zawodowa tenisistka i trenerka. Navrátilová była światowym numerem 1 przez okres 332 tygodni w singlu oraz 237 tygodni w deblu. Dzięki temu była jedyną zawodniczką w historii, który przez ponad 200 tygodni zajmowała pierwsze miejsce w obydwu kategoriach.
Siedem razy kończyła rok na pozycji numer jeden w singlu. Była trenerką Agnieszki Radwańskiej.
Czy wiecie, że jest uważana za jedną z najlepszych, jeśli nie najlepszą, tenisistkę wszechczasów? Czy wiecie, że w 2005 roku magazyn „Tenis” wybrał ją na najlepszą tenisistkę w latach 1975-2005?
Ester Ledecká (1995)
Czeska snowboardzistka oraz narciarka alpejska. Podczas Zimowych Igrzysk Olimpijskich 2018 w Pjongczangu Ledecká została pierwszą zawodniczką, która na jednych zimowych igrzyskach zdobyła złote medale przy użyciu różnego sprzętu (narty, deska snowboardowa).
Jest drugą kobietą (po Anfisie Riezcowej), która zdobyła złoty medal w dwóch różnych dyscyplinach. Jest pierwszą Czeszką, która wygrała zawody slalomu giganta równoległego w ramach Pucharu Świata w snowboardzie.
Czy wiecie, że Jej ojciec (Janek Ledecký) jest znanym muzykiem i tekściarzem? Jest on autorem musicali m.in. „Galileo” oraz „Hamlet”, które znane są także poza Czechami.
