Premier czeskiego rządu Petr Fiala i sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej kard. Pietro Parolin w czwarte 24 października 2024 podpisali traktat między Republiką Czeską a Stolicą Apostolską. Ponieważ jest to traktat międzynarodowy typu prezydenckiego, obie izby czeskiego parlamentu będą musiały wyrazić na niego zgodę.

„Cieszymy się, że rząd postanowił dokończyć dzieło, które trwa od ponad dwudziestu lat” – powiedział biskup Stanislav Přibyl, były sekretarz generalny Czeskiej Konferencji Biskupów, który był jednym z członków zespołu ekspertów zaangażowanych w negocjacje.

Podpisanie umowy jest zawarte w programowym oświadczeniu rządu Petra Fiali. „Dołączamy do 64 państw, które już zawarły umowę ze Stolicą Apostolską. Po 22 latach udało nam się wynegocjować zrównoważoną umowę, która w pełni respektuje nasz porządek prawny, precyzując jednocześnie niektóre procedury i wyjaśniając sporne kwestie. Będą z niej korzystać obywatele Czech. Umowa jeszcze bardziej podkreśla wolność wyznania, a Czechy na jej podstawie będą mogły współpracować z Kościołami w zakresie duchowej posługi w placówkach społecznych i zdrowotnych, w więzieniach, w armii i policji – co do tej pory nie było uregulowane. Ustala również możliwość zawarcia małżeństwa w formie sakramentalnej, prawo do zakładania kościelnych osób prawnych oraz podkreśla współpracę państwa i Kościoła w ochronie dziedzictwa kulturowego” – dodał premier Petr Fiala.

Ze strony czeskiej negocjacjami kierował dyrektor generalny Ministerstwa Spraw Zagranicznych Martin Smolek, a ze strony Watykanu apostolski nuncjusz w Czechach, arcybiskup Jude Thaddeus Okolo. „Znalezienie kompromisu nie zawsze było łatwe. Przez cały czas negocjacji czułem wyraźną wolę obu stron, aby osiągnąć porozumienie” – stwierdził Martin Smolek. „Nasze spotkania odbywały się w przyjaznej atmosferze” – dodał nuncjusz, zaznaczając, że negocjacje miejscami były trudne.

Według Stanislava Přibyla celem umowy nie jest uzyskanie przywilejów dla Kościoła katolickiego, lecz wzmocnienie gwarancji praw wynikających z wolności religijnej. Umowa reguluje więc kwestie takie jak prawo do duchowej opieki pacjentów w szpitalach, więźniów czy żołnierzy. Ustala również klauzulę sumienia, tajemnicę spowiedzi oraz małżeństwa kościelne. Z drugiej strony umowa nie dotyczy kwestii majątkowych ani własności katedry św. Wita, ponieważ te sprawy zostały już rozwiązane w przeszłości.

Umowa nie wprowadza również żadnych wymogów zmiany czeskich ustaw. Dla funkcjonowania Kościoła katolickiego w Czechach istotny jest także element ekumenizmu, czyli współpracy z niekatolickimi Kościołami. Dlatego przedstawiciele Czeskiej Konferencji Biskupów szczegółowo informowali Ekumeniczną Radę Kościołów (ERC) o przebiegu negocjacji. „Ekumeniczna Rada Kościołów w Czechach wita projekt umowy Czech z Watykanem i wierzy, że przyjęcie tej umowy przyczyni się do ochrony wartości duchowych, ludzkich i kulturowych, a także mocniej zakotwi przestrzeganie praw człowieka i podstawowych wolności w naszym kraju. Ochrona, jaką ta umowa zapewnia, dotyczy nie tylko Kościoła katolickiego, ale także innych Kościołów i wspólnot religijnych” – podkreślił biskup Tomáš Tyrlík, przewodniczący ERC.

W 2002 roku rząd negocjował i zatwierdził umowę ze Stolicą Apostolską, jednak Izba Poselska rok później odmówiła wyrażenia zgody na ratyfikację. „Wierzę, że obecnie znajdujemy się w innej sytuacji. Słuchaliśmy ówczesnych krytyków, tekst umowy jest teraz inny, a wiele problemów udało się w międzyczasie rozwiązać” – zaznaczył biskup Stanislav Přibyl.

Stolica Apostolska jest podmiotem prawa międzynarodowego reprezentującym Kościół katolicki. Ma nawiązane stosunki dyplomatyczne z 184 państwami na świecie, w tym z Republiką Czeską. Ostatnie porozumienie między Pragą a Watykanem stanowił tzw. modus vivendi z 1928 roku, który w czasach komunizmu przestał obowiązywać. Po 1989 roku temat zawarcia umowy wielokrotnie wracał na agendę kolejnych rządów.

Umowa w języku czeskim dostępna jest tutaj.